Λαμπρή επιστροφή: Η Εθνική Πινακοθήκη επιστρέφει την τέχνη που λεηλατήθηκε από τους Ναζί στην οικογένεια

Λαμπρή επιστροφή: Η Εθνική Πινακοθήκη επιστρέφει την τέχνη που λεηλατήθηκε από τους Ναζί στην οικογένεια

Σάλο έχει προκαλέσει η επιστροφή ενός πολύτιμου πίνακα της ναζιστικής εποχής και όχι χωρίς λόγο. Η Εθνική Πινακοθήκη της Βικτώριας (NGV) επέστρεψε τον πίνακα του 17ου αιώνα «Lady with a Fan» του Gerard ter Borch στους απογόνους της οικογένειας Bromberg, των οποίων οι πρόγονοι έχασαν το έργο τέχνης κατά τη διάρκεια της ναζιστικής εποχής. Αυτό συνέβη στις 17 Οκτωβρίου 2025, χωρίς η NGV να κάνει δημόσια ανακοίνωση ή να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με την απόφαση. Μια και μόνο αναφορά της επιστροφής έγινε εβδομάδες αργότερα σε μια ενημέρωση στη βάση δεδομένων Lost Art στη Γερμανία, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τη διαφάνεια. Όπως αναφέρει ο Guardian, ο ερευνητής της Νέας Υόρκης Jason Schulman αμφισβήτησε τον χειρισμό της υπόθεσης από το NGV.

Ο πίνακας αποτελεί μέρος της συλλογής NGV από τότε που αποκτήθηκε το 1945 για 4.000 £. Η οικογένεια Emden, η οποία είχε διεκδικήσει το έργο από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, πίστευε ότι κάποτε ανήκε στον παππού τους, Max Emden. Το NGV απέρριψε αυτόν τον ισχυρισμό το 2006 λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων. Αλλά το 2022, η νομική εκπροσώπηση του Έμντεν ενεπλάκη αφού η οικογένεια Μπρόμπεργκ, που είναι επίσης συγγενείς του Έμντεν, ισχυρίστηκε τον δικό της ισχυρισμό. Ήταν ένας πολύπλοκος ιστός αξιώσεων και οικογενειακών συνδέσεων που περιέπλεξαν ακόμη περισσότερο τη διαδικασία επιστροφής. Στις αρχές του 2025, οι Emdens και ο δικηγόρος τους απέσυραν την αξίωσή τους όταν έπρεπε να αποδεχτούν ότι ο πίνακας ήταν στην πραγματικότητα ιδιοκτησία του Δρ. Χένρι και της Χέρτα Μπρόμπεργκ και εξαφανίστηκε κατά την αναγκαστική πώληση στα τέλη της δεκαετίας του 1930.

Φόντο για λεηλατημένη τέχνη

Η επιστροφή του πίνακα δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση, αλλά μέρος μιας εκτεταμένης ιστορίας της κλεμμένης τέχνης και του επαναπατρισμού της, που εκτείνεται στο Τρίτο Ράιχ και πολύ παραπέρα. Μεταξύ του 1933 και του τέλους του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ναζί λεηλάτησαν εκατοντάδες χιλιάδες πολιτιστικά αντικείμενα, πολλά από τα οποία θεωρούνται ακόμη χαμένα ή δεν έχουν επιστραφεί. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι κατασχέθηκαν περίπου 600.000 έργα τέχνης, πολλά από αυτά από Εβραίους ιδιοκτήτες, δείχνοντας τις συναισθηματικές και νομικές συγκρούσεις που διήρκεσαν γενιές.

Ωστόσο, η επιστροφή έργων τέχνης παραμένει ένα σύνθετο ζήτημα. Οι επικριτές επισημαίνουν ότι πολλές κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, δεν λαμβάνουν επαρκώς προληπτικά μέτρα για τον επαναπατρισμό της λεηλατημένης τέχνης. Η κατάσταση είναι παρόμοια στην Αυστρία, η οποία έχει λάβει μέτρα, αλλά συχνά φαίνεται να μην έχει σημειώσει καμία πρόοδο. Από τη Διακήρυξη της Ουάσιγκτον του 1998, στην οποία 44 πολιτείες δεσμεύτηκαν να αποκαταστήσουν, μόνο λίγα αντικείμενα έχουν αποκατασταθεί με επιτυχία.

Ο ρόλος της έρευνας προέλευσης

Ένα κεντρικό μέλημα στη συζήτηση για τη λεηλατημένη τέχνη είναι η έρευνα προέλευσης, η οποία στοχεύει να αποσαφηνίσει πλήρως την προέλευση των έργων τέχνης. Η ίδρυση του γραφείου συντονισμού για την απώλεια πολιτιστικών αγαθών στο Μαγδεμβούργο και η δημιουργία ενός διαιτητικού δικαστηρίου που θα αποφασίζει για τις επιστροφές είναι βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, η πρόκληση παραμένει να ξεπεραστούν οι παγιωμένες δομές και τα νομικά εμπόδια.

Το τι επιφυλάσσει το μέλλον μένει να φανεί. Η περίπτωση του πίνακα «Κυρία με βεντάλια» είναι άλλο ένα κεφάλαιο στην οδυνηρή ιστορία της κλεμμένης τέχνης και ταυτόχρονα ανοίγει τη συζήτηση για νέες προσεγγίσεις για την αποκατάσταση. Το NGV δεν έχει ακόμη αποκαλύψει εάν εστιάζει επίσης σε άλλα έργα με προβληματική προέλευση.