Reformatie en media: hoe drukwerk en sociale media de wereld veranderen

Reformatie en media: hoe drukwerk en sociale media de wereld veranderen

Afgelopen vrijdag vond in de Martin Lutherkerk in Hameln een spannende Reformatiereceptie plaats, die veel geïnteresseerde burgers trok. Hoofdinspecteur Dr. Stephan Vasel opende het evenement met een blik op de diepgaande veranderingen die drukwerk en sociale media in onze samenleving teweegbrengen. Vasel benadrukte hoe cruciaal de drukpers was voor de onderwijsbeweging en de verspreiding van Reformatieteksten. Tussen 1454 en 1500 werden maar liefst twaalf miljoen boeken gedrukt, wat een ware mediarevolutie veroorzaakte. Maar er was ook een donkere kant: de boekdrukkunst luidde een van de meest wrede fasen uit de geschiedenis in, die zich manifesteerde in de systematische vervolging van heksen, die sterk werd aangewakkerd door werken als 'Hexenhammer' van Heinrich Kramer uit de late jaren 1480.

Het boek zelf werd, zoals we nu weten, een sleutelfactor in de georganiseerde heksenjacht die tussen 1450 en 1750 ongeveer 90.000 mensen vervolgde en het leven kostte aan ongeveer 45.000 mensen. Uit een onderzoek van het Santa Fe Instituut blijkt dat de drukpers de intensiteit en verspreiding van deze vervolgingen enorm heeft vergroot. De plotselinge, meedogenloze golf van heksenjachten was in deze periode veel uitgesprokener dan in voorgaande eeuwen, en de handleiding Malleus maleficarum gaf duidelijke instructies over heksenjachten.

De uitdaging van sociale media

Als onderdeel van het evenement sprak pastor Anne Mirjam Walter over de relevantie van de kerk voor jongere generaties van 14 tot 45 jaar. Ze baseerde haar argumenten op een actueel EKD-onderzoek en presenteerde het digitale project “BASIS:KIRCHE”, inclusief reportages op YouTube. Een van de grootste uitdagingen is dat kijkers vaak wegklikken van religieuze onderwerpen, een fenomeen dat wordt aangestuurd door algoritmen van sociale media. De oplossing zou kunnen liggen in het subtiel plaatsen van boodschappen als ‘heb je naaste lief’ om de interesse van de jonge doelgroep te wekken.

Een ander aspect van de receptie was de discussie over de rol van kunstmatige intelligentie in community management. Het belang van het ondernemen van actieve actie tegen haatzaaiende commentaren werd benadrukt. Dewezet-hoofdredacteur Thomas Thimm benadrukte dat 2007 een keerpunt markeerde in het medialandschap met de introductie van de iPhone. Niettemin worden de media vandaag de dag met nieuwe uitdagingen geconfronteerd: AI-vervalsingen vormen bedreigingen zoals nepnieuws of stemmen die serieus moeten worden genomen.

Kritiek op sociale media

Een belangrijk onderdeel van de discussie was hoe om te gaan met haatzaaiende uitlatingen, waarbij Thimm voorstelde de commentaarfuncties te heroverwegen. Dit zou ertoe kunnen leiden dat technologiebedrijven de platforms zwaar gaan controleren en boetes opleggen. De oproep tot bronnenkritiek was een centrale boodschap in Thimms toespraak, waarin hij bepleitte dat vertrouwen in geschoolde journalisten cruciaal blijft – ‘medium is immers niet hetzelfde als journalistiek’. Het evenement interesseerde veel mensen en de bezoekers wisselden enthousiast van gedachten over de onderwerpen die aan de bartafels aan bod kwamen, want hier staat ons veel te wachten: hoe geven we onze mediawereld vandaag en in de toekomst vorm?