Helgoland: De controversiële uitwisseling met Groot-Brittannië in 1890

Helgoland: De controversiële uitwisseling met Groot-Brittannië in 1890

1 juli 1890 was een dag die van historisch belang werd voor zowel Helgoland als het Duitse rijk. Op deze dag werd het Noordzee-eiland overgedragen van Groot-Brittannië naar het Duitse Rijk, terwijl het Verenigd Koninkrijk in ruil daarvoor gebieden in Afrika ontving, waaronder Witu Land (het huidige Kenia) en Buganda aan het Victoriameer. Dit maakte deel uit van het zogenaamde Helgoland-Zanzibar-verdrag, dat vaak werd gezien als een ruilovereenkomst die de geopolitieke landclaims van die tijd regelde. NDR meldt dat keizer Wilhelm II persoonlijk bezit nam van het eiland, wat niet alleen de Duitsers, maar ook de Britse koloniale lobby verraste. Ze waren het erover eens dat Helgoland van weinig waarde was vergeleken met de verloren koloniën.

De strategische ligging van het eiland, zo’n 50 kilometer van het vasteland en in de directe omgeving van de handelssteden Hamburg en Bremen, maakte het echter buitengewoon interessant voor het Duitse Rijk. Door Helgoland te verwerven hoopten Duitse koloniale politici hun zeemacht uit te breiden en de controle over de waterwegen van de Weser en de Elbe veilig te stellen. Deze geostrategische overwegingen werden uitdrukkelijk gesteund door keizer Wilhelm II, ook al werd de militaire waarde van het eiland in Groot-Brittannië als laag beschouwd.

Het contract en zijn achtergrond

Het verdrag dat de overdracht van het eiland regelde, werd op 1 juli 1890 in Berlijn ondertekend. Tegelijkertijd ging het beschermheerschap over Witu over naar het Verenigd Koninkrijk en erkende het Duitse rijk het Britse beschermheerschap over Zanzibar en Pemba. De regeling van territoriale en soevereiniteitsaanspraken was van groot belang voor de koloniale machten, vooral met het oog op de imperialistische aspiraties in Afrika. Veel koloniale politici in Berlijn waren echter ontevreden over de ruil, omdat zij Helgoland als onbeduidend beschouwden vergeleken met de gebieden die zij op grote schaal moesten opgeven. Wikipedia.

Wat de Helgolanders zelf betrof, speelden zij slechts een ondergeschikte rol in de onderhandelingen. Er waren zorgen dat de eilandbewoners geen Duitsers wilden worden, wat uiteindelijk leidde tot spanningen en enige onzekerheid onder de bevolking. Het verdrag verzekerde echter enkele rechten voor de Helgolanders: ze konden pas in 1918 belasting betalen, en de dienstplicht gold alleen voor degenen die na 1 juli 1890 waren geboren. De bestaande wetten en gebruiken werden ook beschermd door paragrafen

De ontvangst van de keizer en de gevolgen

De ceremoniële overdracht van Helgoland vond plaats op 8 augustus 1890, waarbij keizer Wilhelm II op 10 augustus 1890 voet op het eiland zette. Tegen hoge kosten werd een feest georganiseerd en Queen Street werd Kaiserstrasse genoemd om de nieuwe Duitse overheersing te symboliseren. De Pruisische discipline werd geïntroduceerd in het sociale leven van de eilandbewoners, wat niet alle bewoners leuk vonden en tot spanningen leidde. Helgolanders geboren vóór 1 juli 1890 waren vrijgesteld van de dienstplicht en konden kiezen tussen het Duitse of het Britse staatsburgerschap.

Maar de geschiedenis van Helgoland moet niet alleen door deze overname worden gevormd. Na de Tweede Wereldoorlog, waarin het eiland zwaar werd gebombardeerd en als bombardementslocatie werd gebruikt, mochten de geëvacueerde Helgolanders in 1952 terugkeren. Het eiland was teruggegeven aan de Bondsrepubliek Duitsland en de laatste overblijfselen van de politieke omwentelingen van die tijd verdwenen langzaam in de geschiedenis NDR.